การดูแลหลังรักษามะเร็งโพรงหลังจมูก

วันที่ 19-11-2012 | อ่าน : 16276

การดูแลหลังรักษามะเร็งโพรงหลังจมูก

รศ.นพ. วีระชัย คีรีกาญจนะวงศ์

ภาควิชาโสต ศอ นาสิก

คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์วิทยาลัย

ผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งโพรงหลังจมูก และได้รับการดูแลรักษาตามหลักวิชาการ ไม่ว่าจะโดยการฉายรังสี การใช้เคมีบำบัด หรือการผ่าตัด ต้องใช้เวลานาน ผู้ป่วยต้องใช้ความอดทน เข้มแข็ง และมีกำลังใจ ทั้งของผู้ป่วยเองและบุคคลรอบข้าง

ขบวนการรักษานั้นเป็นเพียงก้าวแรกของการดูแลผู้ป่วย หลังจบขบวนการรักษามะเร็งแล้ว ก้าวต่อไปที่สำคัญ คือ การดูแลผู้ป่วยหลังการรักษา ซึ่งบางครั้งเราลืมไปว่ามีความสำคัญพอๆ กับการรักษา แนวทางการดูแลผู้ป่วยหลังการรักษามะเร็งโพรงหลังจมูกมีวัตถุประสงค์อยู่ 2 ประการ คือ

1. ดูแลและเยียวยาผลข้างเคียงของการรักษา (treatment complication)

2. ดูแลและติดตามการกลับมาของโรค (detection of tumor recurrent)

การที่จะดูแลผู้ป่วยให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี เหมาะสมและมีความสุขได้ตามวัตถุประสงค์นั้น มีแนวทางปฏิบัติดังนี้คือ

การดูแลฟื้นฟูสุขภาพ (rehabilitation)

ซึ่งถือเป็นข้อปฏิบัติที่สำคัญมากในการดูแลผู้ป่วยหลังการรักษานี้ สิ่งที่เราต้องให้ความสำคัญ คือ

1. สารอาหาร : สารอาหารที่เหมาะสม ควบถ้วนย่อมทำให้สุขภาพผู้ป่วยดีขึ้น มีภูมิต้านทานที่ดี และการฟื้นตัวที่รวดเร็ว การดูแลเรื่องสารอาหารนั้น สิ่งที่ผู้ป่วยต้องคำนึงถึงคือ

1.1 สารอาหารที่ควรได้รับ : แน่นอนการได้รับอาหารที่ครบ 5 หมู่ คือ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน เกลือแร่ และน้ำ อย่างครบถ้วนเป็นสิ่งสำคัญ โปรตีนทั้งจากพืชและสัตว์ช่วยในการเสริมสร้างสิ่งที่สึกหรอ คาร์โบไฮเดรตและไขมันให้พลังงาน น้ำเป็นส่วนประกอบที่สำคัญของเซลล์ บางครั้งอาจมีอาหารเสริมเพื่อให้ร่างกายสมบูรณ์แข็งแรงเร็วขึ้น เช่น กลุ่มวิตามิน, ผัก และกากใยอาหาร

1.2 กลุ่มอาหารที่ควรหลีกเลี่ยง : ในผู้ป่วยมะเร็งก็คงเป็นบุหรี่ และแอลกอฮอล์ แต่สำหรับมะเร็งโพรงหลังจมูก ผู้ป่วยควรหลีกเลี่ยงอาหารจำพวกหมักดอง เช่น ปลาเค็ม ผักดอง ปลาร้า ฯลฯ เนื่องจากมีรายงานชัดเจนว่า อาหารเหล่านี้เป็นปัจจัยเสี่ยง (risk factor) ที่ก่อให้เกิดมะเร็งโพรงหลังจมูก

2. การออกกำลังกาย : ทำให้ร่างกายแจ่มใสและเป็นการฟื้นฟูด้านจิตใจและอารมณ์ หลังจากต้องอยู่กับขบวนการรักษามานานนับเดือน ผู้ป่วยที่แข็งแรงพอและออกกำรังกายที่เหมาะสม ทำให้ร่างกายฟื้นฟูสภาพได้เร็วขึ้น แข็งแรง และสดใสขึ้นด้วย

3. การดูแลสิ่งแวดล้อม : โพรงหลังจมูกสัมผัสโดยตรงกับการที่หายใจเข้าร่างกายมลภาวะทางอากาศที่ไม่ดี ย่อมทำให้เนื้อเยื่อที่เพิ่งได้รับการรักษาหายจากมะเร็งร้ายเกิดการอักเสบได้ง่าย และอาจเกิดการกลับมาของมะเร็งได้ สิ่งแวดล้อมที่ปราศจากมลพิษ สารเคมี ควัน ฝุ่น ย่อมเหมาะสมกว่าสำหรับผู้ป่วยในกลุ่มนี้

การดูแลติดตามผลการรักษา

หลังจากที่ผู้ป่วยได้รับการดูแลรักษามะเร็งโพรงหลังจมูก ตามหลักทางการแพทย์ที่ถูกต้องและครบถ้วนแล้ว แพทย์ผู้ดูแลยังต้องดูแลผู้ป่วยหลังการรักษาดังต่อไปนี้

1. ตารางการตรวจหลังการรักษา ผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับการตรวจหลังการรักษา โดยการตรวจหารอยโรคที่ยังเหลือยู่และดูแลรักษาผลข้างเคียงของการรักษา โดยปกติแล้วหลังการรักษาที่ครบถ้วน 3 เดือน ผู้ป่วยควรได้รับการส่องกล้องเพื่อตรวจดูโพรงหลังจมูก และตัดชิ้นเนื้อเพื่อตรวจวินิจฉัยว่ามีมะเร็งอยู่หรือไม่ ถ้าผลชิ้นเนื้อวินิจฉัยว่ามีมะเร็งหลงเหลืออยู่ ผู้ป่วยต้องได้รับการรักษาเพิ่มเติม ส่วนในรายที่ไม่มีเซลล์มะเร็งแล้วต้องได้รับการดูแลตรวจเป็นระยะๆ ตามระยะเวลา คือ

- ทุก 2 เดือนในปีแรก

- ทุก 3 เดือนในปีที่ 2

- ทุก 4 เดือนในปีที่ 3

- ทุก 5 เดือนในปีที่ 4

- ทุก 6 เดือนในปีที่ 5

- เมื่อครบ 5 ปี ถ้าไม่มีเซลล์มะเร็งอีกแล้ว ก็สามารถตรวจปีละครั้งได้ โดยในทุกปีต้องได้รับการตรวจร่างกายและได้รับการตรวจเลือดและตรวจทางห้องปฏิบัติการอย่างละเอียด

2. การตรวจทางห้องปฏิบัติการที่ผู้ป่วยควรจะได้รับการตรวจทุกปี คือ

2.1 ผลตรวจเลือด ผู้ป่วยจะได้รับการตรวจ ลักษณะของเม็ดเลือด การทำงานของตับ, ไต

2.2 ผลการเอ็กซเรย์ปอด

2.3 ตรวจดูกระดูก (Bone scan)

2.4 ตรวจดูเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ของโพรงหลังจมูกและต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ

3. การดูแลสุขภาพทั่วไป การปฏิบัติตัว ดูแลสุขภาพทั่วไปหลังจากการได้รับการรักษาที่ครบถ้วนนั้นควรปฏิบัติดังนี้คือ

3.1 รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ทางโภชนาการ หลีกเลี่ยงอาหารที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็ง เช่น แอลกอฮอล์ ของหมักของดอง รวมถึงการสูบบุหรี่

3.2 ออกกำลังกายให้เหมาะสมและอย่างสม่ำเสมอ

3.3 สังเกตความผิดที่อาจเกิดขึ้น เช่น ก้อนที่คอโตขึ้น หูอื้อมากขึ้น มีน้ำมูกปนเลือด ปวดกระดูกมาก ตาเหลืองตัวเหลือง มองภาพซ้อน ชาที่ใบหน้า ซึ่งเป็นอาการบ่งบอกของการกลับมาของโรคมะเร็ง

3.4 ดูแลและอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีสะอาดไม่มีผลพิษ

หากมีปัญหาสุขภาพผู้ป่วยมะเร็ง เราคืออีกหนึ่งทางออก ที่จะช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตปกติได้อีกครั้ง ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ โปรดคลิก inbox Facebook ชมรมฟื้นฟูสุขภาพผู้ป่วยโรคมะเร็ง